Trong th?i k? h?i nh?p, nh�n hi?u h�ng ho� (NHHH) du?c coi l� t�i s?n qu� gi� c?a doanh nghi?p. C�c doanh nghi?p Vi?t Nam trong th?i gian qua cung d� nh?n th?c du?c r?ng, NHHH l� c�ng c? c?nh tranh c?c k? quan tr?ng. G?n d�y, h�ng lo?t c�c v? tranh ch?p v? NHHH gi?a c�c doanh nghi?p Vi?t Nam v?i c�c doanh nghi?p Vi?t Nam v� gi?a c�c doanh nghi?p Vi?t Nam v?i c�c doanh nghi?p nu?c ngo�i l� nh?ng h?i chu�ng c?nh b�o nguy hi?m c?n k? n?u doanh nghi?p Vi?t Nam kh�ng ch� tr?ng d?n vi?c x�y d?ng v� b?o h? NHHH c?a m�nh tr�n th? tru?ng trong v� ngo�i nu?c.
Trong ph?m vi b�i vi?t n�y, t�c gi? mu?n d? c?p d?n 3 v?n d?: th? nh?t, hi?u th? n�o cho d�ng v? NHHH; Th? hai, ho?t d?ng b?o h? NHHH c?a c�c doanh nghi?p Vi?t Nam tr�n th? tru?ng trong v� ngo�i nu?c; Th? ba, th? t?c dang k� b?o h? NHHH theo tho? u?c Madrid.
1. Nh�n hi?u h�ng ho� l� g�?
�i?u 785 B? lu?t D�n s? Vi?t Nam quy d?nh: �NHHH l� d?u hi?u d�ng d? ph�n bi?t h�ng ho�, d?ch v? c�ng lo?i c?a c�c co s? s?n xu?t kinh doanh kh�c nhau. NHHH c� th? l� t? ng?, h�nh ?nh ho?c s? k?t h?p c�c y?u t? d� du?c th? hi?n b?ng m?t ho?c nhi?u m?u s?c�.
Theo T? ch?c s? h?u tr� tu? Th? gi?i WIPO th� �NHHH l� b?t k? d?u hi?u n�o gi�p ch? r� h�ng ho� c?a m?t doanh nghi?p v� ph�n bi?t h�ng ho� c?a doanh nghi?p v?i h�ng ho� c?a doanh nghi?p kh�c�.
Nhu v?y, NHHH n�i chung l� d?u hi?u nh?m ph�n bi?t s?n ph?m c?a doanh nghi?p n�y v?i s?n ph?m c?a doanh nghi?p kh�c.
C�c d?i tu?ng b?o h? s? h?u tr� tu? c�n d? c?p d?n c�c kh�i ni?m kh�c bao g?m:
T�n g?i xu?t x? c?a h�ng ho�, �i?u 786 B? lu?t D�n s? Vi?t Nam quy d?nh: �T�n g?i xu?t x? c?a h�ng ho� l� t�n d?a l� c?a nu?c, d?a phuong d�ng d? ch? xu?t x? c?a m?t h�ng t? nu?c, d?a phuong d� v?i di?u ki?n nh?ng m?t h�ng n�y c� c�c t�nh ch?t, ch?t lu?ng d?c th� d?a tr�n c�c di?u ki?n d?a l� d?c d�o v� uu vi?t, bao g?m y?u t? t? nhi�n, con ngu?i ho?c k?t h?p c? hai y?u t? d� �.
�i?u 14 Ngh? d?nh 54/2000/N�-CP Vi?t Nam quy d?nh:
Ch? d?n d?a l� du?c b?o h? l� th�ng tin v? ngu?n g?c d?a l� c?a h�ng ho� d�p ?ng d? c�c di?u ki?n sau d�y: a) th? hi?n du?i d?ng m?t t? ng?, d?u hi?u, bi?u tu?ng ho?c h�nh ?nh, d�ng d? ch? m?t qu?c gia ho?c m?t v�ng l�nh th?, d?a phuong thu?c m?t qu?c gia; b) Th? hi?n tr�n h�ng ho�, bao b� h�ng ho� hay gi?y t? giao d?ch li�n quan t?i vi?c mua b�n h�ng ho� nh?m ch? d?n r?ng h�ng ho� n�i tr�n c� ngu?n g?c t?i qu?c gia, v�ng l�nh th? ho?c d?a phuong m� d?c trung v? ch?t lu?ng, uy t�n, danh ti?ng ho?c c�c d?c t�nh kh�c c?a lo?i h�ng ho� n�y c� du?c ch? y?u l� do ngu?n g?c d?a l� t?o n�n.
T�n thuong m?i l� t�n g?i c?a t? ch?c, c� nh�n d�ng trong ho?t d?ng kinh doanh, d�p ?ng d?y d? c�c di?u ki?n sau: a) L� t?p h?p ch? c�i, c� th? k�m theo ch? s?, ph�t �m du?c; b) c� kh? nang ph�n bi?t ch? th? kinh doanh mang t�n g?i d� v?i c�c ch? th? kinh doanh kh�c trong cung linh v?c kinh doanh.
Tuy nhi�n, trong c�c chuong tr�nh ph�t d?ng c?a �?ng, Nh� nu?c, Ch�nh ph?, v� c�c B? ng�nh c?a Vi?t Nam th?i gian qua d?u d? c?p d?n m?t kh�i ni?m kh�c: Thuong Hi?u. Trong t?t c? c�c van b?n ph�p qui c?a Vi?t Nam v� th? gi?i d?u kh�ng d? c?p d?n c?m t? Thuong hi?u m� ch? d? c?p d?n nh�n hi?u thuong m?i, t�n g?i xu?t x?, ch? d?n d?a l�, t�n thuong m?i� V?y thuong hi?u l� g�?
C�u h?i n�y d� l�m cho kh�ng �t ngu?i ban khoan, cho r?ng d�y l� m?t kh�i ni?m m?i m� kh�ng du?c d?nh nghia ? d�u c?.
Theo l?i gi?i th�ch c?a B? Thuong m?i th� Thuong hi?u kh�ng ph?i l� m?t kh�i ni?m m?i l� m?t thu?t ng? ph? bi?n trong marketing du?c ngu?i ta s? d?ng khi d? c?p d?n: a) nh�n hi?u h�ng ho�, b) t�n
thuong m?i c?a t? ch?c c� nh�n hay c) ch? d?n d?a l� v� t�n g?i xu?t x? c?a h�ng ho�. N?u d?c c�c s�ch marketing th� ch? d? c?p d?n c?m t? Trademark: nh�n hi?u thuong m?i, Brand: nh�n hi?u m� kh�ng c� c?m t? tuong ?ng mang nghia thuong hi?u nhu Vi?t Nam.Can c? v�o ph?n tr? l?i ph?ng v?n c?a Ph� C?c tru?ng C?c S? h?u c�ng nghi?p � Tr?n Vi?t H�ng th� thuong hi?u l� c?m t? d�ng d? ch?: a) nh�n hi?u h�ng ho�; b) t�n g?i xu?t x? c?a h�ng ho�; c) ch? d?n d?a l�.
Trong b�i ph�t bi?u c?a m?t b� gi�m d?c trong chuong tr�nh ph�ng s? c?a gi?i thu?ng Sao v�ng d?t Vi?t l?i cho r?ng: thuong hi?u l� s? k?t h?p c?a v�ng nguy�n li?u, c�ng ngh?, uy t�n s?n ph?m �
? d�y t�c gi? c�n chua k? d?n Thuong hi?u du?c d�ng mang � nghia l� nh�n hi?u ch?ng nh?n nhu chuong tr�nh x�y d?ng v� ph�t tri?n Thuong hi?u Vi?t Nam- Trade Value Inside � do B? Thuong m?i ch? tr�.
Trong b�i Thuong hi?u v� Nh�n hi?u c?a t�c gi? Do�n Th? ��nh dang tr�n t?p ch� Thuong m?i s? 31/2003 l?i dua ra m?t d?nh nghia m?i: �Thuong hi?u l� qu� tr�nh x�y d?ng h�nh ?nh bi?u trung c?a s?n ph?m v� c?a t? ch?c doanh nghi?p� Sau khi dang k� b?o v? thuong hi?u v� du?c ch?p nh?n th� thuong hi?u tr? th�nh nh�n hi?u�. V?y NHHH, t�n g?i xu?t x?, ch? d?n d?a l� c� c?n ph?i x�y d?ng hay kh�ng, hay duong nhi�n m� c�?
Trong c�c c�ng u?c qu?c t? v� van b?n b?o h? s? h?u tr� tu? c?a Vi?t Nam ch? d? c?p d?n c�c d?i tu?ng NHHH, ch? d?n d?a l�, t�n g?i xu?t x?. C�c kh�i ni?m n�y ch? c�c d?i tu?ng b?o h? s? h?u c�ng nghi?p kh�c nhau c? v? vai tr� l?n ch?c nang v� c�ch th?c. Trong c�ng u?c Paris v? b?o h? s? h?u c�ng nghi?p th� t�n thuong m?i c?a doanh nghi?p du?c b?o h? ? t?t c? c�c qu?c gia m� kh�ng c?n ph?i dang k� b?o h?. T�n thuong m?i cung c� th? du?c dang k� b?o h? khi du?c s? d?ng nhu m?t nh�n hi?u h�ng ho�. Khi d�, t�n thuong m?i kh�ng ch? gi�p ph�n bi?t doanh nghi?p m� c�n gi�p ph�n bi?t s?n ph?m h�ng ho� m� doanh nghi?p cung c?p.
V?i t?t c? c�c l� do tr�n, vi?c d�ng m?t c?m t? Thuong hi?u trong c�c chuong tr�nh ph�t tri?n v� tuy�n truy?n ? Vi?t Nam hi?n nay g�y n�n c�ch hi?u kh�ng th?ng nh?t gi?a c�c don v? ban ng�nh v� doanh nghi?p. T�c gi? cho r?ng, n?u mu?n s? d?ng m?t c?m t? chung c?n ph?i c� d?nh nghia c? th? v� th?ng nh?t cho n� b?ng c�c van b?n mang t�nh ch?t ph�p qui. Ho?c, n�n s? d?ng c�c c?m t? chu?n th?ng nh?t v?i th? gi?i d? thu?n ti?n cho c�c doanh nghi?p Vi?t Nam trong ho?t d?ng ph�t tri?n v� b?o h? quy?n s? h?u d?i v?i c�c d?i tu?ng n�y tr�n th? tru?ng qu?c t?.
Theo � ki?n c� nh�n c?a t�c gi?
: thuong hi?u c� th? du?c hi?u v� ch? bao g?m l� NHHH, t�n g?i xu?t x?, ch? d?n d?a l�, t�n thuong m?i d� du?c dang k� b?o h? s? h?u tr� tu?. Tru?ng h?p c�c NHHH chua dang k� b?o h? ph?i l� c�c NHHH n?i ti?ng theo c�c ti�u th?c d�nh gi� chung c?a qu?c t?. Vi?c dang k� b?o h? d?m b?o t�nh ch?t thuong m?i c?a thuong hi?u, c� nghia l� c� kh? nang chuy?n nhu?ng v� mua b�n du?c. N?u kh�ng s? x?y ra t�nh tr?ng xung d?t gi?ng c?a h�ng b�nh ng?t Kinh �� ? ph? C?a Nam � H� N?i v?i c�ng ty c? ph?n b�nh ng?t Kinh �� c?a th�nh ph? H? Ch� Minh. C?a h�ng b�nh ng?t Kinh �� ra d?i v�o nam 1980, t? d� cho d?n nay h? v?n s? d?ng c?m t? Kinh �� cho c?a h�ng c?a m�nh. C�ng ty C? ph?n b�nh ng?t Kinh �� ra d?i v�o nh?ng nam cu?i th?p k? 90 nhung h? l?i dang k� b?o h? s? h?u tr� tu? cho c?m t? Kinh ��. Gi?a nam 2003, C�ng ty C? ph?n Kinh �� d� vi?t don ki?n ngu?c d�ng c?a h�ng b�nh ng?t Kinh �� vi ph?m lu?t khi s? d?ng c?m t? Kinh �� t?o n�n s? nh?m l?n. K?t qu? cu?i c�ng, t�n bi?n hi?u c?a c?a h�ng Kinh ��, m?c d� ra d?i tru?c, d� ph?i thay d?i: C?a h�ng b�nh ng?t d?i di?n r?p Kinh ��.
M?t nguy�n nh�n kh�c n?a l�, trong cu?c b�nh ch?n gi?i thu?ng Sao V�ng �?t Vi?t th�ng 8 v?a qua do C�u l?c b? Doanh nghi?p tr? t? ch?c nh?m t�n vinh c�c thuong hi?u v� s?n ph?m, tr�n 95% nh�n hi?u do?t gi?i thu?ng d?u d� du?c dang k� b?o h?, c�c nh�n hi?u c�n l?i du?c x?p v�o nh�n hi?u n?i ti?ng.
2. Ho?t d?ng b?o h? NHHH c?a c�c doanh nghi?p Vi?t Nam tr�n th? tru?ng trong v� ngo�i nu?c
Vi?c dang k� b?o h? s? h?u tr� tu? d?i v?i nh�n hi?u h�ng ho� d� du?c c�c doanh nghi?p ch� tr?ng v� cung d� nh?n du?c s? quan t�m r� r?t c?a x� h?i. Nhi?u ho?t d?ng tuy�n truy?n, c? vu cho c�c c? g?ng ki?n t?o, b?i d?p, ph�t tri?n v� b?o v? c�c d?i tu?ng s? h?u tr� tu? g?n li?n v?i ho?t d?ng s?n xu?t kinh doanh d� du?c tri?n khai. B? Thuong m?i c�n c� c? m?t chuong tr�nh x�y d?ng thuong hi?u xu?t kh?u Vi?t Nam. Nh?n th?c v� h�nh d?ng th?c ti?n c?a c�c ch? th? n?m gi? c�c d?i tu?ng s? h?u tr� tu? d� mang l?i m?t s? k?t qu? d�ng ph?n kh?i. �i?u n�y du?c th? hi?n th�ng qua b?ng s? li?u 1.
N?u ch? t�nh s? nh�n hi?u h�ng ho� m?i du?c c�c doanh nghi?p Vi?t Nam dang k� b?o h? t?i Vi?t Nam, t? nam 2001 d?n 2002, d� tang hon 2 l?n (nam 2001: 3095 nh�n hi?u, nam 2002: 6.564 nh�n hi?u), dua t? l? s? nh�n hi?u h�ng ho� n?i d?a dang k� b?o h? tr?c ti?p t? 45% (3.095 trong t?ng s? 6.345) trong nam 2001 l�n 74% (6.564 trong t?ng s? 8.818) v�o nam 2002. S? nh�n hi?u c?a Vi?t Nam du?c dang k� b?o h? t?i nu?c ngo�i theo Tho? u?c Madrid cung tang: 7 nh�n hi?u trong nam 2001, 31 nh�n hi?u nam 2002 v� 54 nh�n hi?u t�nh d?n th�ng 7/2003 [1]. T?ng s? c�c nh�n hi?u h�ng ho� c?a Vi?t Nam du?c b?o h? ? trong nu?c hi?n nay l� g?n 20 ng�n trong t?ng s? g?n 100 ng�n nh�n hi?u d� du?c dang k� b?o h?. B�n c?nh d�, 2 t�n g?i xu?t x? h�ng ho� d?u ti�n c?a Vi?t Nam l� Nu?c m?m Ph� Qu?c v� Ch� M?c Ch�u d� du?c c�ng nh?n v� b?o h?.
B?ng 1: T�nh h�nh n?p don dang k� nh�n hi?u h�ng ho� tr?c ti?p t?i VN
| Nam | �on dang k� c?a ngu?i VN | T? l? (%) | �on dang k� c?a ngu?i nu?c ngo�i | T? l? (%) | T?ng c?ng |
| 1990 | 890 | 60,1 | 592 | 39,9 | 1.482 |
| 1991 | 1.747 | 74,0 | 613 | 26,0 | 2.360 |
| 1992 | 1.595 | 34,5 | 3.022 | 65,5 | 4.617 |
| 1993 | 2.270 | 37,0 | 3.866 | 63,0 | 6.136 |
| 1994 | 1.419 | 34,4 | 2.712 | 65,6 | 4.131 |
| 1995 | 2.217 | 39,4 | 3.416 | 60,6 | 5.633 |
| 1996 | 2.323 | 42,7 | 3.118 | 57,3 | 5.441 |
| 1997 | 1.654 | 34,3 | 3.165 | 65,7 | 4.819 |
| 1998 | 1.614 | 44,3 | 2.028 | 55,7 | 3.642 |
| 1999 | 2.380 | 57,1 | 1.786 | 42,9 | 4.166 |
| 2000 | 3.483 | 59,2 | 2.399 | 40,8 | 5.882 |
| 2001 | 3.095 | 48,8 | 3.250 | 51,2 | 6.345 |
| 2002 | 6.541 | 74,2 | 2.277 | 25,8 | 8.818 |
| T?ng | 31.228 | 49,2 | 32.244 | 50,8 | 63.472 |
Ngu?n : C?c S? h?u C�ng nghi?p � B? Khoa h?c c�ng ngh?, 2003
X�t v? kh�a c?nh n�o d�, ho?t d?ng ph�t tri?n nh�n hi?u h�ng ho� c?a doanh nghi?p Vi?t Nam d� c� bu?c tang tru?ng cao. M?t s? doanh nghi?p Vi?t Nam d� tr? th�nh ch? s? h?u h�ng ch?c nh�n hi?u h�ng ho� kh�c nhau nhu: TCT Thu?c l� Vi?t Nam c� 143 nh�n hi?u, C�ng ty Th?c ph?m qu?n 5 TP HCM c� 58 nh�n hi?u, C�ng ty s?a Vi?t Nam VINAMILK c� 23 nh�n hi?u�
Tuy nhi�n, k?t qu? d� kh�ng th? l�m ch�ng ta y�n t�m. Theo C?c
s? h?u tr� tu?, cho d?n th�ng 7 nam 2003, s? lu?ng nh�n hi?u h�ng ho� m� c�c doanh nghi?p ASEAN d� dang k� b?o h? t?i Vi?t Nam l?n g?p 3 l?n so v?i con s? v�i tram nh�n hi?u h�ng ho� Vi?t Nam dang k� b?o h? t?i nu?c ngo�i. C�c doanh nghi?p Singapore dang k� t?i Vi?t Nam 997 nh�n hi?u; Th�i Lan dang k� 699 nh�n hi?u, c�c doanh nghi?p Malaysia dang k� 338 nh�n hi?u; Indonesia dang k� 319 nh�n hi?u, doanh nghi?p Philippines dang k� 179 nh�n hi?u. Nh�n hi?u c�c doanh nghi?p Vi?t Nam dang k� t?i th? tru?ng trong nu?c kho?ng 21.000 [1]. Theo �ng Tr?n Vi?t H�ng- C?c ph� C?c S? h?u c�ng nghi?p th� th?ng k� n�y cho th?y, doanh nghi?p Vi?t Nam s? g?p kh� khan hon trong vi?c l?a ch?n nh�n hi?u m?i. �?c bi?t l� c�c doanh nghi?p Vi?t Nam c� nguy co b? c�c doanh nghi?p nu?c ngo�i l?n s�n nh�n hi?u ngay tr�n th? tru?ng n?i d?a. B?i v�, theo quy d?nh qu?c t?, khu v?c v? b?o h? s? h?u tr� tu? th� doanh nghi?p n�o n?p don tru?c c� quy?n uu ti�n v� s? th?ng.
H�ng n�ng s?n, m?t h�ng ch? l?c c?a Vi?t Nam, chi?m t? tr?ng cao trong kim ng?ch xu?t kh?u, nhung ch? y?u v?n xu?t kh?u du?i d?ng th�, v� d?n 90% lu?ng n�ng s?n xu?t kh?u ph?i qua trung gian du?i NHHH c?a nu?c ngo�i. Theo k?t qu? di?u tra t?i c�c t?nh, th�nh ph? ph�a B?c c?a B? N�ng nghi?p v� Ph�t tri?n N�ng th�n, ch? c� 37/173 doanh nghi?p ho?t d?ng kinh doanh m?t h�ng n�ng s?n, gi?ng c�y tr?ng, v?t nu�i, ph�n b�n, thu?c tr? s�u, thu?c th� y d� dang k� NHHH, chi?m 21%, trong d� ch? c� 2% doanh nghi?p c� dang k� NHHH v?i nu?c ngo�i.
3. Th? t?c dang k� b?o h? NHHH theo tho? u?c Madrid.
Tho? u?c Madrid v? dang k� NHHH c� hi?u l?c t? nam 1891. Vi?t Nam l� th�nh vi�n c?a tho? u?c n�y t? nam 1949, t�nh d?n 2002 c� 52 qu?c gia tham gia Tho? u?c.
Vi?c dang k� qu?c t? NHHH theo Tho? u?c Madrid c� m?t s? l?i th? d?i v?i ch? NHHH. Sau khi dang k� NHHH, ho?c n?p don dang k� v?i Co quan xu?t x?, ch? nh�n hi?u ch? ph?i n?p m?t don, b?ng m?t ng�n ng?, cho m?t co quan v� ch? ph?i n?p c�c kho?n l? ph� cho m?t Co quan thay v� ph?i n?p cho t?ng Co quan c?a c�c b�n tham gia kh�c nhau b?ng c�c ng�n ng? kh�c nhau. Khi gia h?n ho?c dang k� s?a d?i, ch? s? h?u cung du?c hu?ng nh?ng l?i �ch tuong t?.
Cho d?n nay, s? nh�n hi?u c?a c�c doanh nghi?p Vi?t Nam dang k� ? nu?c ngo�i theo Tho? u?c Madrid l� 54 nh�n hi?u [1].
�i?u ki?n n?p don theo Tho? u?c Madrid:
+ �on dang k� ch? c� th? n?p b?i m?t th? nh�n ho?c m?t ph�p nh�n c� tr? s? kinh doanh ho?c cu tr� ho?c l� c�ng d�n c?a m?t nu?c tham gia Tho? u?c;
+ M?t NHHH c� th? l� d?i tu?ng c?a m?t dang k� qu?c t? ch? khi NHHH d� d� du?c dang k� (du?c c?p gi?y ch?ng nh?n dang k� NHHH) t?i m?t Co quan xu?t x?;
+ M?t don qu?c t? ph?i ch? d?nh m?t ho?c nhi?u b�n tham gia (tr? b�n tham gia l� Co quan xu?t x?) noi NHHH c?n du?c b?o h?. C�c b�n tham gia kh�c c� th? ch? d?nh sau. M?t b�n tham gia ch? c� th? du?c ch? d?nh khi c�c b�n d?u l� th�nh vi�n c?a Tho? u?c Madrid;
+ �on qu?c t? ph?i du?c n?p cho van ph�ng qu?c t? th�ng qua Co quan xu?t x?. �on ph?i c�, trong s? nh?ng n?i dung kh�c, m?t m?u nh�n hi?u (ph?i tr�ng v?i nh�n hi?u d� dang k� t?i co s?) v� danh m?c nh?ng h�ng ho� v� d?ch v? c?n du?c b?o h? du?c ph�n lo?i theo B?ng ph�n lo?i qu?c t? v? h�ng ho� v� d?ch v? (B?ng ph�n lo?i Nice). �on du?c l�m b?ng ti?ng Ph�p.
+ �on qu?c t? ph?i ch?u c�c kho?n ph� sau:
� Ph� co b?n (653 Fr. Thu? Si cho nh�n hi?u den tr?ng; 903 Fr. Thu? Si cho don y�u c?u b?o h? m�u)
� Ph� b? sung d?i v?i m?i b�n tham gia du?c ch? d?nh (73 Fr. Thu? Si cho m?i nu?c);
� Ph? ph� d?i v?i m?i nh�m h�ng ho� v� d?ch v? vu?t qu� 3 nh�m.
�ang k� qu?c t? c� hi?u l?c 10 nam, c� th? gia h?n nhi?u l?n, m?i l?n 10 nam v?i di?u ki?n ph?i n?p ph� gia h?n.
