Tuy nhi�n, d?n nam 2007, khi quy m� th? tru?ng d� c� s? tang tru?ng m?nh m? hon so v?i c�c nam tru?c d�, gi� tr? v?n h�a th? tru?ng nam d?t tr�n 43% GDP (xem b?ng), cung l� l�c �b�ng n?� c�c t? ch?c t�i ch�nh trung gian tham gia m?nh m? v�o TTCK. N?u nhu t?i th?i di?m nam 2001, khi TTCK Vi?t Nam m?i di v�o ho?t d?ng v?i ch? 8 c�ng ty ch?ng kho�n (CTCK), th� t�nh d?n cu?i nam 2007 s? lu?ng CtyCK tang l�n 78 c�ng ty; d?n th�ng 4/2008 d� c� 98 CTCK du?c c?p ph�p th�nh l?p doanh nghi?p, trong d� c� hon 80 c�ng ty d� ho?t d?ng th?c s? v?i vai tr� l� th�nh vi�n c?a S? Giao d?ch Ch?ng kho�n H? Ch� Minh (HOSE) v� Trung t�m Giao d?ch Ch?ng kho�n H� N?i (HASTC).
B?ng 1 v� Bi?u d? 1: So s�nh gi� tr? tuy?t d?i theo c�c nam
Nam
2001
2004
2005
2006
2007
4/2008
Gi� tr? v?n h�a th? tru?ng/GDP (%)
1,00
3,80
6,10
22,40
43,00
27,00
S? lu?ng CtyNY
5
15
41
193
249
280
S? lu?ng CtyCK
8
13
14
55
74
98
B?ng 2 v� Bi?u d? 2: M?c tang (l?n) qua c�c nam
Nam
2001
2004
2005
2006
2007
4/2008
Gi� tr? v?n h�a th? tru?ng/GDP
2,80
0,61
2,67
0,92
-0,36
S? lu?ng CTNY
2,00
1,73
3,71
0,29
0,12
S? lu?ng CTCK
0,63
0,08
2,93
0,35
0,32
B?ng 3 M?c tang theo giai do?n (l?n)
Nam
2006/2001
2006/2005
2008/2006
2008/2001
Market Cap./GDP
21,40
2,67
0,24
26,7
S? lu?ng CTNY
37,60
3,71
0,45
55
S? lu?ng CTCK
5,88
2,93
0,78
11,25
Th?y g� qua ph�n t�ch s? li?u th?c t??
Nh�n v�o c�c b?ng tr�n, ch�ng ta c� th? th?y m?c tang c?a s? lu?ng c�c CTCK tr�n th? tru?ng v?i m?c tang c?a gi� tr? v?n h�a th? tru?ng/GDP (Market Cap./GDP) v� s? lu?ng c�ng ty ni�m y?t (CTNY) theo t?ng nam ho?c theo 3 giai do?n.
Giai do?n 2001 � 2005 l� giai do?n c�c t? ch?c t�i ch�nh chua c� d? kinh nghi?m v� hi?u bi?t v? ch?ng kho�n v� TTCK n�n s? lu?ng CTCK tr�n TTCK r?t h?n ch?, d?n nam 2005 to�n TTCK m?i ch? c� 13 CTCK qu?n l� tr�n 29.000 t�i kho?n c?a c�c nh� d?u tu tr�n th? tru?ng.
Giai do?n 2005-2006 d� ch?ng ki?n s? tang tru?ng d?t bi?n c?a th? tru?ng v?i s? lu?ng c�c CTCK tang g?p 3 l?n so v?i nam tru?c. Gi� tr? v?n h�a c?a th? tru?ng t�nh d?n h?t nam 2006 tang hon 20 l?n so v?i nam 2001, tang g?n 3 l?n so v?i nam 2005. Trong giai do?n n�y, m?c tang c?a s? lu?ng c�c CtyCK th?p hon nhi?u so v?i m?c tang c?a gi� tr? v?n h�a c?a th? tru?ng/GDP v� s? lu?ng CTNY. S? lu?ng CtyNY cung tang g?n 4 l?n so v?i nam 2005 v� d?t c�c ch? ti�u tang tru?ng t?t. TTCK thu h�t du?c s? quan t�m c?a d�ng d?o c�ng ch�ng d?u tu v� c�c th�nh ph?n kinh t?. Gi� c? phi?u tr�n th? tru?ng li�n t?c tang trong m?t giai do?n d�i. B?i c?nh chung n?n kinh t? d?t t?c d? tang tru?ng cao, xu?t hi?n nhi?u co h?i ph�t tri?n m?i t? vi?c gia nh?p WTO, c�c ch? ti�u kinh t? vi m� du?c duy tr� ? m?c h?p l�, d?u tu nu?c ngo�i (�TNN) du?c d?y m?nh. T?t c? nh?ng y?u t? n�y d� t?o ni?m tin cho c�c nh� d?u tu v�o m?t TTCK ti?m nang, v?i nh?ng k? v?ng v? c�c kho?n l?i nhu?n do th? tru?ng dem l?i... Nhi?u t? ch?c nhanh ch�ng gia nh?p th? tru?ng v� mong mu?n du?c �hu?ng m?t ph?n c?a chi?c b�nh� l?i nhu?n t? TTCK. Do v?y, nhu c?u th�nh l?p CTCK tang m?nh l� di?u d? hi?u.
M?t kh�c, 2006 c�n l� nam b?n l?, tru?c khi Lu?t Ch?ng kho�n c� hi?u l?c. Nh?ng t? ch?c t�i ch�nh mu?n gia nh?p th? tru?ng d?ng tru?c s?c �p ph?i �nhanh ch�n� tru?c khi y�u c?u v? v?n d? th�nh l?p CTCK tang t? 44 t? d?ng l�n 300 t? d?ng theo quy d?nh c?a Lu?t Ch?ng kho�n, khi lu?t n�y c� hi?u l?c. �?ng th?i, co ch? uu d�i thu? thu nh?p doanh nghi?p cho c�c CTCK m?i th�nh l?p s?p du?c b�i b?. �i?u n�y d?n d?n m?t s? lu?ng l?n h? so nhanh ch�ng du?c ho�n t?t v� d? tr�nh co quan ch?c nang d? du?c hu?ng c�c kho?n uu d�i tr�n.
2006-2008 l� giai do?n th? tru?ng bi?n d?ng ?n d?nh hon tru?c khi x?y ra nh?ng di?n bi?n ph?c t?p v? kinh t?, t�i ch�nh to�n c?u cu?i nam 2007 d?u 2008 khi th? tru?ng li�n t?c suy gi?m. Trong giai do?n n�y, s? lu?ng c�c CTCK tang ? m?c cao hon so v?i m?c tang c?a gi� tr? v?n h�a th? tru?ng/GDP v� s? lu?ng CTNY. S? di nhu v?y l� do nhu c?u th�nh l?p CTCK v?n l?n trong khi gi� s?t gi?m li�n t?c, khi?n cho gi� tr? v?n h�a th? tru?ng gi?m m?nh. Gi? thi?t, n?u th? tru?ng v?n ? m?c chi?m 40-50% GDP th� tuong quan n�y c� th? kh�c r?t nhi?u. M?t nh�n t? kh�c ph?i t�nh d?n, d� l� nam 2007, Vi?t Nam ch�nh th?c tr? th�nh th�nh vi�n c?a WTO, d?ng nghia v?i vi?c ph?i c� l? tr�nh th?c hi?n c�c cam k?t v? d?ch v? t�i ch�nh, ch?ng kho�n. Theo d�, ngay t? khi gia nh?p WTO, CTCK nu?c ngo�i du?c g�p v?n, li�n doanh v?i d?i t�c trong nu?c v?i t? l? kh�ng qu� 49%. Sau 5 nam k? t? ng�y gia nh?p WTO, CTCK nu?c ngo�i du?c ph�p th�nh l?p chi nh�nh, CTCK 100% v?n nu?c ngo�i. �i?u n�y m? ra tri?n v?ng cho ng�nh d?ch v? ch?ng kho�n t?i Vi?t Nam khi dang ch? d�n l�n s�ng kinh doanh m?i t? vi?c gia nh?p WTO. �?ng th?i, theo cam k?t WTO, co quan qu?n l� kh�ng c� l� do g� d? dua ra h?n ch? v? s? lu?ng gi?y ph�p kinh doanh, d?c bi?t trong ho�n c?nh c�c c�ng ty nu?c ngo�i chua d?n th?i di?m du?c gia nh?p th? tru?ng. Theo d�i m?c tang qua c�c nam 2001-2008 d? th?y du?c s? bi?n d?ng c?a c�c con s? trong to�n b? l?ch s? c?a th? tru?ng. Theo s? li?u t?i B?ng 2 v� 3, qua t?ng nam, c� th? d? d�ng nh?n th?y m?c tang c?a s? lu?ng c�c CtyCK tr�n th? tru?ng l� th?p hon so v?i m?c tang c?a gi� tr? v?n h�a th? tru?ng/GDP v� m?c tang c?a s? lu?ng CtyNY, tr? giai do?n 2005 - 2006. Bi?u d? 2 cho th?y m?c tang c?a s? lu?ng CTCK lu�n bi?n thi�n c�ng chi?u v?i m?c tang c?a hai ch? ti�u c�n l?i.
Vi?c ph�n t�ch m?t c�ch tuong d?i don gi?n c�c con s? nhu tr�n cho th?y, s? gia tang c?a s? lu?ng c�c CTCK trong th?i gian v?a qua c� xu hu?ng ph� h?p v?i xu hu?ng gia tang c?a quy m� v� h�ng h�a tr�n th? tru?ng. Gi� tr? th? tru?ng tang m?nh, s? lu?ng h�ng h�a l?n d�i h?i m?t l?c lu?ng trung gian th? tru?ng m?nh c� ti?m l?c t�i ch�nh, c�ng ngh?, chuy�n m�n t?t. M?t kh�c, khi th? tru?ng ph�t tri?n trong giai do?n n�ng, s? lu?ng CTCK d� tang nhanh v?n chua th? d�p ?ng du?c d�i h?i giao d?ch c?a nh� d?u tu, cung nhu nhu c?u v? tu v?n c? ph?n h�a (CPH), tu v?n ni�m y?t. Nam 2001 ch? c� 8.700 t�i kho?n nh� d?u tu, nam 2006 tang l�n 72.700 t�i kho?n, nam 2007 l� 303.980 t�i kho?n v� d?n d?u nam 2008 l� 383.980 t�i kho?n. C� th? th?y s? qu� t?i c?a c�c CTCK trong giai do?n 2006-2007 trong vi?c th?c hi?n c�c nghi?p v? m�i gi?i, tu v?n ni�m y?t. M?t kh�c, s? lu?ng CTCK tuy tang nhung v? co b?n, s? lu?ng chi nh�nh v?n h?n ch? (t�nh d?n cu?i 2007 ch? c� 45 chi nh�nh/78 CTCK). So s�nh v?i c�c nu?c, v� d? t?i Nh?t B?n hay H�n Qu?c, c�c CTCK thu?ng c� chi nh�nh, d?i l� nh?n l?nh t?i h?u kh?p c�c d?a phuong trong c? nu?c. T?t nhi�n, d� l� ? nh?ng nu?c c� l?ch s? th? tru?ng l�u d�i v� van h�a d?u tu ph�t tri?n. N�i nhu v?y l� d? th?y du?c ph?m vi ho?t d?ng x�t v? d?a b�n c?a c�c CTCK t?i Vi?t Nam hi?n nay l� tuong d?i h?n ch?, ch? y?u ch? t?p trung t?i hai th�nh ph? l?n l� H� N?i v� Tp. H? Ch� Minh. So v?i nhu c?u giao d?ch c?a nh� d?u tu, nhu c?u tu v?n CPH, ni�m y?t v� ti?m nang ph�t tri?n c?a th? tru?ng, thi?t nghi v?i s? lu?ng CTCK nhu hi?n nay chua ph?i l� nhi?u, nh?t l� trong di?u ki?n th? tru?ng ph�t tri?n m?nh, kh�ng b? s?t gi?m nhu nh?ng nam 2006 -2007.
M?t kh�c, s? ph�t tri?n c?a c�c t? ch?c trung gian th? tru?ng d� d�p ?ng nhu c?u giao d?ch ng�y c�ng tang c?a nh� d?u tu, da d?ng h�a ch?t lu?ng d?ch v?, cung nhu t?o m�i tru?ng kinh doanh c?nh tranh l�nh m?nh gi?a c�c CTCK. S? c� m?t ng�y m?t nhi?u c?a c�c t? ch?c t�i ch�nh trung gian d� g�p ph?n h? tr? c�ng t�c t?o h�ng cho th? tru?ng th�ng qua c�c nghi?p v? tu v?n CPH; t? ch?c th?c hi?n d?i l� d?u gi� CPH, g�p ph?n t�ch c?c v�o th�c d?y ti?n tr�nh CPH v� th�c d?y ph�t tri?n h�ng h�a cho th? tru?ng... d?ng th?i, l�m trung gian t�i ch�nh dua m?t lu?ng ti?n l?n c?a nh� d?u tu v�o th? tru?ng, h? tr? m?t c?u cho th? tru?ng, cung nhu th?c hi?n nhi?u nghi?p v? tu v?n doanh nghi?p, gi�p khu v?c doanh nghi?p t�i co c?u d? n�ng cao hi?u qu? ho?t d?ng.
Trong giai do?n th? tru?ng s?t gi?m li�n t?c do ch?u ?nh hu?ng c?a suy tho�i kinh t? to�n c?u nhu hi?n nay, ch�ng ta kh�ng n�n d?t ra c�u h?i �s? lu?ng CTCK nhu v?y l� c� nhi?u qu� kh�ng?�, m� n�n thay th? b?ng c�u h?i kh�c l� �li?u co quan qu?n l� c� n�n gi?i h?n s? lu?ng c�c CTCK tr�n th? tru?ng?�. Tr�n th?c t?, trong giai do?n d?u ph�t tri?n th? tru?ng hay trong su?t th?i gian th? tru?ng tang tru?ng m?nh, gi� tang li�n t?c, nh� d?u tu, nh� ph�t h�nh, nh� cung c?p d?ch v? d?u �vui v?� v� du?ng nhu kh�ng ai quan t�m t?i v?n d? n�y. Trong giai do?n n�y, c�c quy d?nh v? th�nh l?p CTCK r?t don gi?n. Nh� nu?c c�n �p d?ng ch�nh s�ch uu d�i thu? d? khuy?n kh�ch th�nh l?p CTCK. Mi?n thu? thu nh?p doanh nghi?p trong 2 nam d?u, gi?m 50% thu? trong 3 nam ti?p theo, uu d�i thu? 20% (thay v� 28%). Ngay c? khi ban h�nh Lu?t Ch?ng kho�n (cu?i 2006), c�c di?u ki?n co b?n d? xin th�nh l?p CTCK cung r?t d? d�ng.
Tuy nhi�n, tru?c t�nh h�nh nhu c?u l?p CTCK tang m?nh, B? T�i ch�nh khi d? th?o Ngh? d?nh 14 v� Th�ng tu hu?ng d?n thi h�nh Lu?t Ch?ng kho�n d� n�ng ti�u ch� th�nh l?p CTCK. Theo d�,y�u c?u v? v?n du?c tang t? 44 t? d?ng l�n 300 t? d?ng, y�u c?u ph?i c� v?n th?c g�p, y�u c?u ki?m to�n t? ch?c g�p v?n, y�u c?u v? nang l?c gi�m d?c... d?c bi?t l� uu d�i v? thu? thu nh?p doanh nghi?p d?i v?i CTCK m?i th�nh l?p du?c b�i b?. M?c d� v?y, s? lu?ng h? so xin c?p ph�p v?n tang m?nh. Do kinh doanh ch?ng kho�n l� ng�nh kinh doanh c� di?u ki?n n�n n?u h? so d?y d?, h?p l?, d�p ?ng du?c m?i y�u c?u c?a ph�p lu?t, ?y ban Ch?ng kho�n Nh� nu?c (UBCKNN) v?n ph?i c?p ph�p. Nhung khi th? tru?ng suy gi?m, cung theo d� suy gi?m c?a th? tru?ng to�n c?u, gi� c? phi?u li�n t?c gi?m m?nh, c?ng v?i kh� khan chung c?a n?n kinh t?, �p l?c suy gi?m c?a th? tru?ng... d� t�c d?ng x?u t?i c�c CTCK khi?n ho?t d?ng c?a c�c c�ng ty ng�y c�ng kh� khan, doanh thu gi?m s�t. C� th? nh?n th?y, d�y dang l� th?i di?m d? m?i d?i tu?ng tham gia th? tru?ng c� th? nh�n nh?n l?i h�nh d?ng c?a m�nh m?t c�ch c?n tr?ng d? �t nh?t l� tr�nh nh?ng t?n th?t l?n trong t�nh h�nh kh� khan chung. V? ph�a co quan qu?n l�, UBCKNN d� c�ng b? t?m ng?ng ti?p nh?n h? so d? ngh? c?p ph�p th�nh l?p v? ho?t d?ng CTCK d? xem x�t, d�nh gi� l?i ho?t d?ng c?a CTCK. (M?c d� v? nguy�n t?c, hi?n kh�ng c� quy d?nh g� v? vi?c gi?i h?n s? lu?ng gi?y ph�p c?p ra l� bao nhi�u, ho?c trong tru?ng h?p n�o th� ng?ng c?p ph�p th�nh l?p CTCK).
Li?u d�y d� ph?i l� l�c gi?i h?n s? lu?ng CTCK tr�n th? tru?ng?
B�i h?c t? c�c th? tru?ng m?i n?i cho th?y, t?i TTCK Trung Qu?c tru?c d�y c� s? lu?ng CtyCK l�n d?n 2.000 c�ng ty, nhung d?n th?i di?m s?t gi?m c�n 70 c�ng ty, v� hi?n nay l� 107 c�ng ty. TTCK ��i Loan th?i di?m cao nh?t c� 278 c�ng ty, sau d� s?t gi?m c�n 48 c�ng ty. TTCK Th�i Lan tru?c d�y cung c� t?i hon 200 CTCK, sau d� gi?m xu?ng c�n hon 50 c�ng ty. Vi?c gi?m s? lu?ng c�c CTCK t?i c�c nu?c thu?ng du?c th?c hi?n th�ng qua vi?c tang y�u c?u v? m?c v?n c?a c�c CTCK (d�y cung l� di?u ki?n co b?n v� kh� nh?t khi l?p CTCK). �i?u n�y d?n d?n h�ng lo?t c�c cu?c s�p nh?p, th�u t�m, h?p nh?t gi?a c�c c�ng ty. Li?u c�c CTCK c�n non tr? c?a Vi?t Nam d� s?n s�ng cho qu� tr�nh n�y chua? M?t kh�c, theo cam k?t v? d?ch v? ch?ng kho�n khi Vi?t Nam gia nh?p WTO, v�o nam 2012, c�c CTCK nu?c ngo�i du?c ph�p th�nh l?p van ph�ng d?i di?n, chi nh�nh, CTCK 100% v?n t?i Vi?t Nam. Gi?i h?n s? lu?ng CTCK l�c n�y s? d?t c�c CtyCK trong nu?c v�o nguy co b? th�u t�m b?i c�c c�ng ty nu?c ngo�i c� ti?m l?c t�i ch�nh m?nh. Kinh doanh d?ch v? ch?ng kho�n nhi?u kh? nang s? tr? th�nh s�n choi do c�c nh� cung c?p d?ch v? kh?ng l? nu?c ngo�i th?ng tr?, trong khi c�c c�ng ty trong nu?c v?i kinh nghi?m c�n non tr?, ti?m l?c kinh t? c�n m?ng kh� l�ng s?ng s�t trong cu?c c?nh tranh s?p t?i. Do v?y, n?u d�ng bi?n ph�p tang y�u c?u v? v?n d? kh?ng ch? s? lu?ng c�c CTCK th� c?n c�n nh?c tang d?n bao nhi�u l� h?p l�?
Y�u c?u v? v?n 300 t? d� l� m?t con s? tuong d?i l?n d?i v?i m?t nh� cung c?p d?ch v? trong nu?c, b?i thi?t nghi CTCK kh�ng c?n thi?t ph?i c� s? v?n l?n d?n nhu m?t ng�n h�ng thuong m?i (hi?n m?c v?n t?i thi?u l� 1.000 t? d?ng), d?ng th?i c?n c�n nh?c t?i tuong quan v?i t?ng gi� tr? v?n h�a th? tru?ng v� s? lu?ng h�ng h�a tr�n th? tru?ng. N�n chang, ch�ng ta n�n t?p trung v�o vi?c n�ng ti�u ch� th�nh l?p CTCK du?i g�c d? n�ng cao ch?t lu?ng nhu vi?c b?t bu?c khi th�nh l?p CTCK m?i c?n ph?i c� s? tham gia c?a c�c d?nh ch? t�i ch�nh l?n nhu ng�n h�ng, b?o hi?m... M?t v?n d? n?a d?t ra l� s? lu?ng c�c CTCK khi th? tru?ng s?t gi?m s? l� bao nhi�u v� khi th? tru?ng tang tru?ng tr? l?i th� bao nhi�u l� d?? Trong m?i th?i di?m, thi?t nghi, v?n d? ch?t lu?ng n�n du?c d?t l�n h�ng d?u, nh?t l� trong t�nh h�nh th? tru?ng hi?n nay, vi?c tang cu?ng nang l?c cho d?i ngu trung gian th? tru?ng c�ng l� v?n d? c?p thi?t.
Th?c t? sau g?n 8 nam di v�o ho?t d?ng, TTCK ng�y c�ng tr? th�nh m?t th? ch? kinh t? quan tr?ng trong c�ng cu?c c?i c�ch, m? c?a, h?i nh?p v?i n?n kinh t? th? gi?i. TTCK cung g�p ph?n quan tr?ng trong vi?c x�y d?ng h�nh ?nh, m�i tru?ng d?u tu c?a Vi?t Nam v?i nhi?u nu?c tr�n th? gi?i. �?c bi?t nh?n m?nh s? quy?t t�m d?i m?i n?n kinh t? theo hu?ng n?n kinh t? th? tru?ng d?nh hu?ng x� h?i ch? nghia c?a �?ng v� Nh� nu?c. Ch? t�nh ri�ng tr�n TTCK t?p trung, t?ng danh m?c �TNN cu?i nam 2007 d� tr�n 8 t? USD. S? l�nh m?nh, ?n d?nh c?a TTCK g�p ph?n ?n d?nh kinh t?, th�c d?y d?u tu trong v� ngo�i nu?c, ph?c v? cho tang tru?ng. Trong th?i di?m kh� khan chung c?a n?n kinh t?, vi?c dua ra nh?ng quy?t s�ch d�ng d?n d? duy tr�, ?n d?nh, v� ti?p t?c ph�t tri?n th? tru?ng l� v� c�ng quan tr?ng. H�nh d?ng nhu th? n�o d? ti?p t?c ph�t tri?n m?t ng�nh kinh doanh d?ch v? c�n non tr?, nhi?u tri?n v?ng nhung cung ch?a d?ng nhi?u th�ch th?c, thi?t nghi, c?n s? quan t�m, c�n nh?c c?a kh�ng ch? co quan qu?n l� m� c�n l� c?a m?i th�nh vi�n tham gia th? tru?ng.
